Gustaw Spława Neyman - żołnierz AK i jeden z twórców WPN

Gustaw Spława-Neyman urodził się w 1890 r. w Fermie Książęcej. Był inżynierem leśnictwa, działaczem społecznym, żołnierzem AK. Gustaw Spława-Neyman uczył się w gimnazjum w Białej Cerkwi, gdzie zdał maturę ze złotym medalem w r. 1909. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Wyższej Szkole Rolniczej w Wiedniu oraz w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.W latach 1912–14 studiował leśnictwo w Hochschule für Bodenkultur w Wiedniu.

Gustaw Spława Neyman. fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

W czerwcu 1914 mianowany został podoficerem – kadetem liniowym tajnej Armii Polskiej. W początkach pierwszej wojny światowej pracował na Polesiu i Podolu. W listopadzie 1918 przedostał się do Warszawy, wstąpił do 1. pułku szwoleżerów Legii Akademickie i został ranny podczas zdobywania Wilna w kwieceniu 1919. W  1920 roku był sekretarzem starostwa w Pińsku, a następnie pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Państwowych w Warszawie. W 1924 roku uzyskał dyplom inżyniera leśnictwa.

W latach 1924–31 był nadleśniczym w Kartuzach, działając równocześnie od roku 1925 jako prezes tamtejszego oddziału Polskiego Tow. Krajoznawczego. Od 1929 roku był delegatem Komitetu Państwowej Rady Ochrony Przyrody na pow. kartuski i od października 1932 także na powiaty poznański i śremski.

W roku 1931 objął nadleśnictwo Mosina na terenie projektowanego wówczas Wielkopolskiego Parku Narodowego. Dla jego realizacji rozpoczął ścisłą współpracę z Adamem Wodziczką w zakresie prawnego ograniczenia wyrębów leśnych, wytyczenia rezerwatów ścisłych (Puszczykowo i Ludwikowo) oraz prowadzenia terenowych badań naukowych. Równocześnie w latach 1936 – 1939 był państwowym kuratorem lasów Radziwiłłów w Antoninie. W tym okresie działał też społecznie, m.in. był prezesem Polskiego Związku Zachodniego na powiat śremski, jako przewodniczący koła «Rodzina Leśnika» założył w Pożegowie ochronkę dla dzieci robotników leśnych. W roku 1937 został członkiem Komisji WPN w KPROP i od kwietnia 1939 członkiem zarządu Komisji Naukowej Poznańskiego Oddziału Związku Leśników RP. Niedługo przed wybuchem wojny utworzył oddział organizacji «Przysposobienie Wojskowe Leśników».

Przed budynkiem Nadleśnictwa Kartuzy. Rok 1925. Nadleśniczy Gustaw Spława Neyman z żoną i córką Barbarą fot. archiwum Nadleśnictwa Kartuzy

Po wybuchu drugiej wojny światowej 5 IX 1939 ewakuował się wraz z rodziną przez Siedlce, Białowieżę i Łuck do Kiwerc na Wołyniu, skąd w listopadzie przeniósł się do Lwowa. W czerwcu 1940 uzyskał zgodę niemiecko-sowieckej komisji repatriacyjnej i wyjechał do Warszawy. Od lipca  dzięki pracował jako technik leśny w Inspektoracie Lasów w Końskich. Tam starał się utrudniać realizację niemieckich planów rabunkowych wyrębów, m.in. w Lasach Samsonowskich, i ułatwiał dostęp do drewna budulcowego gospodarzom spacyfikowanych wsi Gałki, Hucisko, Stefanów i in. Od roku 1941 należał do ZWZ (potem AK) z pełnomocnictwem Delegatury Rządu RP na Kraj ds. leśnych w Obwodzie Końskie. Od marca 1943 w jego mieszkaniu mieściła się kasa i archiwum komendy Obwodu AK Końskie, a także skrzynka kontaktowa i kwatera łączników. Zagrożony aresztowaniem, wyjechał z rodziną 18 II 1944 do Chronowa (pow. szydłowiecki), gdzie zamieszkał pod przybranym nazwiskiem Andrzej Sumowski w majątku Zdzitowieckich. Tu nadal działał do końca wojny w podobwodzie Wolanów Obwodu AK Radom.

Dnia 10 III 1945 powrócił na stanowisko nadleśniczego w Mosinie (Ludwikowie) i kontynuował zabiegi o utworzenie WPN. Jako członek Kuratorium WPN (od kwietnia 1946) był współtwórcą projektów granic, planu urządzenia, zagospodarowania i dekretu utworzenia parku złożonych w r. 1949 w Min. Leśnictwa. Prowadził akcję scaleniową lasów i enklaw rolnych wokół nadleśnictwa Ludwikowo, zwiększając tym samym obszar przyszłego WPN. Wytypował nowe rezerwaty przyrody i prowadził gospodarkę ochronną, ograniczając cięcia drzewostanów, zalesiając enklawy rolne i przebudowując sztuczne drzewostany sosnowe. W roku 1947 urządził w Jeziorach Stację Bioekologii i kierując nią do roku 1951. Zainicjował i wspólnie z Józefem Kostyrko utworzył Muzeum Przyrodnicze w Puszczykowie, otwarte w lipcu 1952. 

W roku 1957 został zrehabilitowany przez Ministerstwo Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Powołany na rzeczoznawcę Zespołu Gospodarki Leśnej Rady Naukowej utworzonego Wielkopolskiego Parku Narodowego. Zmarł nagle 28 XI 1966 w Puszczykowie pod Poznaniem, pochowany został na cmentarzu w Mosinie. 

Na podstawie:  http://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/gustaw-augustyn-splawa-neyman http://expresskaszubski.pl/lasy-zapraszaja/2015/03/nadlesnictwo-kartuzy-w-niepodleglej-i-okupowanej-polsce-1920-1945