Historia herbu Puszczykowa

Maciej Krzyżański*

Puszczykowo otrzymało prawa miejskie 7 lipca 1962 roku dzięki rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza. W skład nowego miasta weszły cztery miejscowości: Puszczykowo, Puszczykówko, Stare Puszczykowo i Niwka. Na terenach tych miejscowości od początku XX wieku rozwijał się ruch wycieczkowy dzięki któremu powstały liczne restauracje, pensjonaty i wille. W 1957 roku utworzono Wielkopolski Park Narodowy, który swoim terenem objął Puszczykowo. W celu ochrony tradycyjnego wycieczkowego charakteru wymienionych wyżej czterech miejscowości zdecydowano się stworzyć miasto Puszczykowo, które miało zapewnić dalszy rozwój turystyki, rekreacji i sportu. 

Herb z tablicy pamiątkowej wiszącej na kościele w Puszczykowie wykonany w 1978 roku. Fot. Maciej Krzyżański

W 1972 roku zorganizowano wielkie uroczystości dziesięciolecia istnienia miasta. Z tej okazji obchodzono pierwsze święto miasta podczas którego odbyły się turnieje sportowe, pokaz filmu, ognisko, gry i zabawy. W celu podniesienia estetyki Puszczykowa wyremontowano całą ulicę Poznańską, która została poszerzona oraz obsadzona drzewami, dzięki czemu zyskała charakter alei. Wyremontowano również kino Wczasowicz, które od tej pory miało pełnić funkcję świetlicy miejskiej. Planowano także przebudowę willi Rusałki na budynek hotelowy, co jednak nie zostało zrealizowane. Władze miejskie zdecydowały się wtedy również nadać miastu herb. W tym celu podjęto uchwałę w dniu 26 czerwca 1972 roku w sprawie ustalenia i nadania herbu miasta Puszczykowa. Została ona podpisana przez ówczesnego włodarza miasta Władysława Krzyżańskiego. Herbem miasta stały się wizerunek puszczyka, słońca, lasu i wody. Puszczyk miał symbolizować nazwę Puszczykowa, która przez grę słów łączyła się z Puszczykowem, słońce symbolizowało wycieczkowy charakter miasta, las symbolizował Wielkopolski Park Narodowy, a woda rzekę Wartę. Herb był jednym z elementów odnowy letniskowego charakteru Puszczykowa, ponieważ reprezentował nasze największe bogactwa. Do uchwały dołączony był załącznik graficzny, który jednak nie zachował się w archiwach, przez co nie można stwierdzić, kto był jego autorem. O autorstwie mówiły tylko znacznie późniejsze przekazy prasowe i ustne. 

Herb z teczki używanej w Urzędzie Miasta Puszczykowa w latach 70 i 80 Fot. Maciej Krzyżański

Herb z dyplomu pamiątkowego  z 1976 rokuFot. Maciej Krzyżański

Herb z medalu pamiątkowego 1987 Fot. Maciej Krzyżański

Redakcja Gazety Puszczykowskiej w tekście z lipca 1992 roku „O herbie miasta Puszczykowa” przypisywała autorstwo herbu miasta Zbigniewowi Stołbiakowi, który był litografem z zawodu i plastykiem z zamiłowania. W życiu zawodowym wykonał kilkadziesiąt projektów znaczków pocztowych, gipsowych tablic, etykiet i grafik. Pan Stołbiak w 1972 roku miał dostać zlecenie od Urzędu Miasta na pięć gipsowych tablic z herbem, które uformował ręcznie. Każda z nich miała inny kolor, zawisły one w budynkach miejskich. Dla Urzędu Pocztowego, który znajdował się na rogu Poznańskiej i Rządowej wykonał za to kolorową mozaikę zdobiącą wnętrze. Według Gazety Puszczykowskiej na projekcie wykonanym przez pana Stołbiaka wzorował się pan Witold Frankowski, który specjalizował się w wycinaniu z drewna. 

Nalepka z okazji 25 lat miasta Fot. Maciej Krzyżański 

Do autorstwa herbu przyznaje się również pani Krystyna Karbowska, która pracowała w Urzędzie Miasta. Narysowanie herbu miało być polecaniem służbowym. Puszczyk w wersji pani Krystyny miał spiczaste uszy, a cały herb miał bardziej profesjonalny kształt od obecnego. Pani Krystyna Karbowska prezentowała w ostatnim czasie swoje akwarele w Bibliotece Miejskiej – Centrum Animacji Kultury. 

Herb projektu Witolda Frankowskiego Fot. Maciej Krzyżański

Herb projektu Witolda Frankowskiego Fot. Maciej Krzyżański

Za twórcę herbu uważany jest Witold Frankowski, co potwierdza wielu mieszkańców Puszczykowa. W październiku 1991 roku w Gazecie Puszczykowskiej opublikowano tekst o panu Witoldzie Frankowskim, w którym napisano, że jest on autorem godła do sali posiedzeń Urzędu Miejskiego, co zaświadczało zdjęcie dołączone do artykułu. Specjalnością Pana Witolda Frankowskiego były wyroby z drewna. W życiu zawodowym był kupcem prowadzącym sklep galenteryjno-odzieżowy we Wschowie. W Puszczykowie pracował w kinie Wczasowicz. Brał udział w wystawach rękodzieła artystycznego organizowanych przez Izbę Rzemieślniczą w Poznaniu. Stworzone przez pana Frankowskiego kinkiety i godło ozdabiały salę posiedzeń Urzędu Miejskiego, a lampa z herbami 17 województw dekorowała gabinet burmistrza. W „Echu Puszczykowa” z lutego 2003 roku ukazał się artykuł o Witoldzie Frankowskim, w którym rozmawiano o herbie Puszczykowa. Wynika z niego, że pan Frankowski i Szarzyński opracowali rysunki na podstawie których na początku lat 80. opracowano wzór do wycięcia herbu. Sam Witold Frankowski wspominał, że w około 1963 roku zaniósł cztery wersje herbu do naczelnika miasta. Po jakimś czasie jedna z wersji została zatwierdzona jako oficjalny herb miasta, ale o autorstwie się nie mówiło. W „Echu Puszczykowa” z listopada 2004 roku poinformowano o odkupieniu przez miasto szkiców herbu Puszczykowa od pana Witolda Frankowskiego, które zostały przekazane Bibliotece Miejskiej. Pan Witold Frankowski zmarł w 2005 roku. W biogramie pośmiertnym „Echo Puszczykowa” pisało: „W Puszczykowie był aktywnym społecznikiem. Pełnił mandat radnego. Dał się poznać jako człowiek pogodny i pełen pasji. […]. Był rzeźbiarzem, który ze zwykłej sklejki potrafił wyczarować dzieło sztuki. Jest współtwórcą herbu Puszczykowa”. W 2007 roku pośmiertnie otrzymał od miasta Puszczykowa tytuł honorowy, jako twórcy herbu Puszczykowa. 

Jak widać istnieje wiele niejasności dotyczących tego kto jest faktycznym autorem herbu. Biorąc pod uwagę podłoże historyczne okoliczności powstania wzoru herbu pozostają nieznane. Nie istnieją żadne dokumenty źródłowe, które jasno wskazałyby autora herbu. Niegdyś nieznane było zastrzeganie praw autorskich. Niestety brak dokumentacji historycznej wyklucza możliwość podania autora herbu. Możemy się jedynie domyślać kto nim był na podstawie opowieści mieszkańców miasta, wspominanych powyżej artykułów i wzmianek w gazetach. Nie jest wykluczona praca zespołowa. Być może nigdy nie dowiemy się prawdy. Najważniejsze jest jednak to, że nasze miasto posiada tak piękny herb. 

Herb używany od 2007 roku 

W tym roku obchodzimy 45 lecie herbu Puszczykowa, który zrósł się z naszym miastem. Trzeba dodać, że sama grafika herbu zmieniała się przez lata. Na dokumentach, medalach zmieniał się kształt puszczyka, rzeki, drzew i słońca. Mieszkańcy Puszczykowa są dumni ze swojego herbu, co widać np. po nalepkach przylepionych do samochodów. Zapraszam do kontaktu wszystkie osoby, który znają więcej szczegółów na temat historii herbu Puszczykowa. Jestem dostępny pod numerem telefonu 508467405 oraz pod adresem poczty elektronicznej krzyzanskimaciej@gmail.com. 

Chciałem podziękować za ciekawe rozmowy panu Bronisławowi Frankowskiemu, pani Krystynie Karbowskiej i panu Tomaszowi Stołbiakowi. 

Maciej Krzyżański - członek Koła Historycznego